नेपालका गाउँ–शहरहरूमा युवापुस्ताको अनुहार पातलो हुँदै गएको छ । विद्यालयका कक्षाहरूमा विद्यार्थी घट्दैछन्, खेलमैदान सुनसान छन् र परिवारका आँगनमा वृद्धवृद्धा मात्र बाक्लिएका छन् । किनभने देशको श्रमशक्ति विदेशतिर बगिरहेको छ । वैदेशिक रोजगारी नेपालको नयाँ परिभाषा बन्न पुगेको छ ।
आजका युवाहरू विदेशिनुको मूल कारण रोजगार अभाव हो । उत्पादनशील क्षेत्रमा लगानी बढ्न नसक्दा र औद्योगिकरणको बाटो कहिल्यै समात्न नसक्दा, युवाले आफ्नै माटोमा भविष्य देख्दैनन् । शिक्षित युवाले योग्यता अनुसारको अवसर पाउँदैनन् भने सीप सिकेका युवालाई उचित तलब पाउने उद्योग छैनन् । ‘रोजगार खोज्दै विदेश’ युवापुस्ताको बाध्यता बनेको छ ।
अर्कोतर्फ, राज्यको कमजोर सुशासन, राजनीतिक अस्थिरता र नीतिगत अव्यवस्था पनि पलायनलाई तेज बनाउने कारक हुन् । भ्रष्टाचार, अवसर वितरणमा असमानता र दीर्घकालीन योजनाको अभावले युवापुस्ताको विश्वास कमजोर भएको छ । तसर्थ उनीहरू आफ्ना सपना, श्रम र पसिनालाई परदेशमा लगानी गर्न विवश छन् ।
देशमा कृषिलाई आधुनिक बनाउन सकिएको भए, साना–ठूला उद्योगलाई प्रोत्साहन गरिएको भए, पर्यटन र सूचना प्रविधि क्षेत्रलाई प्राथमिकतासहित विकास गरिएको भए—युवाले आफ्नै भूमिमा भविष्य खोज्थे होला । तर विडम्बना, राज्य अझै दिन–प्रतिदिनको राजनीति व्यवस्थापनमै व्यस्त छ ।
आजको आवश्यकता भनेको वैदेशिक रोजगारीलाई रोक्ने होइन, वैकल्पिक अवसर सिर्जना गर्ने हो । युवा विदेश गएर अनुभव, सीप र पूँजी कमाएर फर्किन सक्छन् । तर उनीहरूलाई फर्केर काम गर्ने वातावरण नबनाइएसम्म त्यो पूँजी पनि देशभित्र नआउनेछ । यसैले नीति निर्माताले युवा पलायनलाई मात्र समस्या नभई राष्ट्रिय चुनौतीको रूपमा लिनुपर्ने बेला आएको छ ।
युवापुस्ताको उर्जा, सीप र सिर्जनशीलता नै नेपालको वास्तविक सम्पत्ति हो । यदि राज्यले उनीहरूलाई प्रयोग गर्न सकेन भने, देश अझै श्रम निर्यातमै सीमित हुनेछ । समयमै चेतना नजागे, आजका युवासँगै भोलिको नेपाल पनि विदेशिन सक्छ ।
